Sıprı: “Dünya, Yeni Bir Nükleer Silahlanma Yarışının Eşiğinde”
admin Haber: Nilgün Hande ÖZTÜRK
(ANKARA) – Stockholm Memleketler arası Barış Araştırmaları Enstitüsü’nün (SIPRI) bugün yayınlanan yıllık değerlendirmesine nazaran, dünya giderek daha istikrarsız bir hal alırken, nükleer silahların bir gün kullanılma mümkünlüğü artıyor. SIPRI, “dünyanın yeni bir nükleer silahlanma yarışının eşiğinde olduğunu” belirtti.
SIPRI’nin, “çatışmalar, silah transferleri ve askeri harcamalar” üzerine yaptığı son araştırmaların bir derlemesi olan yıllık kıymetlendirme kitabında, nükleer silah sahibi olan ABD, Rusya, İngiltere, Fransa, Çin, Hindistan, Pakistan, Kuzey Kore ve İsrail üzere 9 devlet ortasında yeni bir silahlanma yarışı olduğuna yönelik bir vurgu yapıldı.
Yeni bir nükleer çağ başlayabilir
SIPRI, ABD ve Rusya’nın, ellerindeki yaklaşık bin nükleer savaş başlığını kademeli olarak söktüğünü raporlaması nedeniyle toplam savaş başlığı sayısında bir azalma olduğunu bildirdi.
Ancak kurum, birtakım ülkelerin yeni savaş başlıklarını envanterlerine eklemeye devam ettiğini vurguladı.
SIPRI’ye nazaran, nükleer silahları sınırlayan yahut azaltan milletlerarası mutabakatların eksikliği nedeniyle, bu yeni eklemeler vakitle sökülen başlıkların sayısını geçebilir. Nükleer silahların tesir gücü, teslimat ve isabetlilikteki gelişmeler de yeni bir nükleer çağa yol açabilir.
Nükleer silahlara sahip ülkeler envanterlerini genişletiyor
SIPRI’ye nazaran Çin, 350 yeni fırlatma silosu inşa ederken, geçen yıl 100 yeni savaş başlığı monte etti. Buna nazaran, Çin’in toplam savaş başlığı 600 oldu.
İngiltere, stokunu 225 savaş başlığından 260’a çıkarırken, nükleer kapasiteli yeni bir Dreadnought sınıfı denizaltı inşa etti. Fransa da üçüncü jenerasyon bir denizaltı üretimini tamamladı. Her iki ülke de nükleer kapasiteli havadan fırlatılan bir seyir füzesi tasarlıyor.
İsrail’in mevcut denizaltılarındaki torpido tüplerinden nükleer füzeler fırlatabildiği düşünülüyor. Lakin en yeni denizaltısı olan Drakon’un, dikey fırlatma sistemine de sahip olduğuna inanılıyor.
SIPRI, Pakistan’ın da bölünebilir unsur stokladığını ve “nükleer silah cephaneliğinin önümüzdeki on yıl içinde genişlemeye devam etmesinin beklenen olduğunu” yazdı.
SIPRI ayrıyeten, “taktik nükleer silahları fırlatmak üzere olduğunu” açıklayan Kuzey Kore’nin sahip olduğu 50 bombaya ek olarak, 40 bomba yapmaya yetecek kadar bölünebilir maddeyi rafine ettiğini varsayım ediyor.
Nükleer cephaneliğin yüzde 90’ını ABD ve Rusya’ya ait
SIPRI’nin yıllık değerlendirmesinde, tüm bu ülkelerin nükleer cephaneliğin yalnızca yüzde 10’unu temsil ettiği tabir edildi. Geriye kalan yüzde 90’lık kısmının ise her biri bin 700’den fazla savaş başlığı konuşlandırmış ve ortalarında 4 bin 521 savaş başlığı depolayan Rusya ve ABD’ye ilişkin olduğu raporlandı.
Nükleer kapasiteli füzelerini, denizaltılarını ve bombardıman uçaklarını yenileme sürecinde olan ABD, geçtiğimiz yıl 200 adet “modernize edilmiş” nükleer savaş başlığı teslim aldı. Bu sayı, Soğuk Savaş’ın sona ermesinden bu yana bir yıl içinde en yüksek sayıya ulaştı.
Rusya, nükleer doktrinini genişletmişti
SIPRI’ye nazaran, hava ve deniz tabanlı dağıtım sistemlerini modernize eden Rusya’nın, Belarus topraklarına nükleer silah yerleştirmiş olabileceği varsayım ediliyor.
Daha evvel nükleer silah kullanımına, yalnızca devletin varlığı tehlikeye girdiğinde müsaade veren Rusya, geçen yıl nükleer doktrinini genişletmişti. Yeni doktrinde, “Rusya’nın egemenliğine ya da toprak bütünlüğüne yönelik kritik bir tehdit kelam konusu olduğunda ya da devlet hududunu geçen kitlesel hava ve uzay atak araçları kelam konusu olduğunda” nükleer silah kullanımına müsaade veriliyor. Bu araçlar ortasında, Ukrayna’nın çok sayıda ve sık sık Rusya’ya fırlattığı insansız hava araçları da yer alıyor.
SIPRI değerlendirmesinde, Rusya’nın bu yeni doktrinine ait, “Rusya’nın nükleer silahlarını kullanma eşiğini düşürdüğü manasına gelebileceğini” yazdı. Değerlendirmede, “Rusya’nın konvansiyonel silahlarının Ukrayna’ya karşı savaşında gösterdiği karışık performans, Rusya’nın ulusal güvenlik stratejisinde nükleer silahlara olan bağımlılığını yine teyit edebilir ve hatta derinleştirebilir” tabirleri de kullanıldı.
2024’te dünyadaki silahlı çatışmalarda, toplam can kaybı 239 bin
Bu değişiklikler, dünyada giderek şiddetlenen silahlı çatışmaların art planında gerçekleşiyor. SIPRI yazısında, “2023 yılında varsayımı toplam can kaybı 188 binken, 2024’te bu sayı 239 bine yükseldi” formunda bir tabire yer verdi. Bu artışın, 5 büyük çatışmadan kaynaklandığını belirten SIPRI, “İsrail’in Gazze’ye yönelik savaşı, Rusya-Ukrayna krizi, Myanmar ve Sudan’daki iç savaşlar ile Etiyopya’daki alt-ulusal silahlı çatışmalar” örneklerini verdi.
Dünya genelinde son on yılda askeri harcamalar, yüzde 37 arttı
SIPRI’ye nazaran, dünya genelinde askeri harcamalar son on yılda yüzde 37 arttı. Sadece geçen yıl dünya genelinde askeri harcamalar, yüzde 9,4 artarak 2,7 trilyon dolara ulaştı.
Finlandiya ve İsveç, geçen yıl yürürlüğe giren ikili askeri mutabakatlar kapsamında ABD ile muahedeler imzaladı. Bu mutabakatlar, ABD’nin bu ülkelerde asker ve silah, nükleer silahlar da dahil, konuşlandırmasına müsaade veriyor. Polonya da ABD ile nükleer silah paylaşımına açık olduğunu belirtti.
178 BM ülkesinden yalnızca 4’ü, “Nükleer Silahların Yasaklanması Antlaşması’nı” onayladı
SIPRI’nin aktardığına nazaran, dünya genelindeki 193 Birleşmiş Milletler (BM) üyesinden 178’i, “Kapsamlı Nükleer Deneme Yasağı Antlaşması”nı (CTBT) onayladı. Bunlardan 4’ü ise geçen yıl, tüm nükleer silahları yasaklamayı amaçlayan “Nükleer Silahların Yasaklanması Antlaşması”nı (TPNW) onayladı ve böylelikle daha evvelki yıllarda onaylayan ülkelerle birlikte toplam sayı 73’e yükseldi.
Yazar Hakkında
