Ruh Sıhhati Alanında Çalışan 3 Dernekten Ortak Açıklama: Emekten ve Toplumdan Yana Bir Meslek Yasası ve Uyumlu Yönetmelik İstiyoruz
admin (İSTANBUL) Halk İçin Psikoterapi Derneği, Psikoterapi ve Psikososyal Çalışmalar Derneği ve Toplumsal Dayanışma İçin Psikologlar Derneği, ‘Sağlık Meslek Mensuplarının Özgür Meslek İcrası Hakkında Yönetmelik’ hakkında yürütmeyi durdurma talepli dava açtı. Hususa ait Şişli’de bir açıklama yapan üç dernek, “Psikologların mesleksel icrasını bilimsel temellere, etik unsurlara ve mevcut ekonomik şartlara uyumlu ve gerçekçi fiziki şartlar dahilinde düzenleyecek, bağımsız çalışmalarını garanti altına alacak, emekten ve toplumdan yana bir meslek yasasının ve ona uyumlu yönetmeliğin hemen hazırlanmasını talep ediyoruz” denildi.
Psikologlar, ruhsal danışmanlar, klinik psikologlar, toplumsal hizmet uzmanları, çocuk gelişimi uzmanları Sıhhat Bakanlığı’nın son yönetmeliği hakkında şikayetlerini bir basın toplantısıyla duyurdu. Şişli’de yapılan toplantıda Halk İçin Psikoterapi Derneği, Psikoterapi ve Psikososyal Çalışmalar Derneği ve Toplumsal Dayanışma İçin Psikologlar Derneği ismine ortak açıklama yapıldı. Açıklamada, bu alanda çalışanların bağımsız çalışmalarını teminat altına alacak, toplumdan yana bir meslek yasasının çıkarılması istendi. Yönetmeliğe karşı da yönetim mahkemesine dava açıldığı ve yürütmenin durdurulmasının istendiği belirtildi. Basın açıklamasında şu görüşlere yer verildi:
“Bizler, ruh sıhhati alanında çalışan ve farklı meslek kümelerini temsil eden üç dernek olarak bugün bir ortaya geldik. Dayanışma içerisindeyiz, zira ruh sıhhati alanının daha nitelikli, kapsamlı ve ulaşılabilir olması ismine ortak bir gayret yürütüyoruz. Psikologlar, ruhsal danışmanlar, klinik psikologlar, toplumsal hizmet uzmanları, çocuk gelişimi uzmanları olarak lisans, lisansüstü eğitimlerin yanı sıra psikoterapist olmanın gerektirdiği yıllar süren eğitim ve tecrübelerimizle ruh sıhhati alanında varlık gösteriyoruz. Lakin bugün burada, bizler dahil edilmeksizin Sağlık Bakanlığı tarafından çıkarılan yönetmelikle mesleklerimizi özgür olarak icra etmemizin sonlandırılmasına ve çalışmalarımızın imkansız hale getirilmesine karşı sesimizi yükseltmek için bulunuyoruz.
“Güvencesiz, uygunsuz şartlarda çalışmak durumunda kalıyoruz”
Bizler yıllardır ısrarla talep etmemize karşın mevcut maddelerce bilimsel, etik ve pratik şartlarının tanınmadığı bir mesleğin uygulayıcılarıyız. Ruh sıhhati alanında çalışanlar olarak bağımsız yahut bağımlı çalışmalarımızı düzenleyen bir meslek maddesine, ruh sıhhati maddesine sahip değiliz; mesleksel birlik ve odalardan yoksun olduğumuz üzere garantisiz, uygunsuz şartlarda çalışmak durumunda kalıyoruz.. Ne bizi, ne bizlerden hizmet alan şahısları koruyan türel yaptırımlar var, ne de psikoterapiyi ulaşılabilir kılan düzenlemeler var.”
Ruhsal sıhhatin, kamusal sıhhatin kesimi olarak görülüp sigorta kapsamına girmediğine dikkat çekilen, özel sıhhat hizmeti olarak değerlendirilip en yüksek oranlarda vergilendirildiğinin anımsatıldığı açıklama şöyle devam etti:
“30 yıldan fazladır meslek yasamızın çıkmasını talep ediyoruz”
“Yıllardır çoğunluğumuz özgür çalıştığı halde, bu yönetmeliğe kadar serbest çalışmayı Sağlık Bakanlığı nezdinde tanıyan bir yönetmelik ve mesleğe özel ruhsat alma şartları bile yoktu. 30 yıldan fazladır meslek yasamızın çıkmasını talep ediyoruz, hazırlıklar yapıyoruz lakin ne yazık ki bu değerli ve mecburî gereksinim katiyetle karşılık bulmadı. Ruh sıhhati alanı sırf klinik psikolog unvanını taşıyanlardan ibaret değildir. Tüm dünyada olduğu üzere Türkiye’de de psikanalist, aile terapisti, sanat terapisti, travma terapisti, oyun terapisti, psikodramatist üzere çok farklı unvanları içerir ve farklılaşan uygulama alanları vardır. Ayrıyeten psikologlar sadece klinik alanla hudutlu değil; eğitimden adalete, toplumsal hizmetlerden sivil topluma kadar birçok alanda hizmet sunmaktadır.
Ruh sıhhati alanının bu kadar geniş bir yelpazede hizmet sunması toplum için elbette çok büyük bir imkandır, lakin bu çeşitliliğe karşın ortamızda meslek maddesine sahip tek küme psikiyatristlerdir. Meslek bileşenimiz olarak değerli bir yer teşkil eden psikiyatristlerin dışında, başka ruh sıhhati profesyonellerinin eğitimleri, çalışma şartları maddelerce adil ve bilimsel bir taban üzerinde inşa edilmemiş, buna gereken ihtimam gösterilmemiştir. Bu da ülkemizdeki ruh sıhhati alanının tıbbın hegomanyasında olduğunun açık bir göstergesidir. 1928’de yayınlanan ‘Tababet ve Şuabatı Sanatlarının Şekli İcrasına Dair’ kanunun hala karar sürdüğü topluluğumuzda, bu tıbbileştirici yaklaşım, ilaç merkezli ve tek tip bir “sağlık” anlayışı ruh sıhhatine dair kapsamlı ve gerçekçi bir tahlil üretmemektedir.
Yürütmeyi durdurma talepli dava açıldı
29 Mart 2025’te yayımlanan ‘Sağlık Meslek Mensuplarının Özgür Meslek İcrası Hakkında Yönetmelik’, ruh sıhhati alanının karmaşıklığını ve saydığımız bu çok disiplinlilik tabiatını göz arkası eden, ülkemizin ekonomik şartlarını görmezden gelen, mevcut problemlere yenilerini ekleyecek sıkıntılı bir düzenlemedir. Bu temel nedenlerle; Yönetmeliğe karşı tüzel süreci başlattığımızı ve Sıhhat Bakanlığı’nın bu yönetmeliğine karşı iptal ve yürütmeyi durdurma davası açtığımızı kamuoyuna duyuruyoruz.”
Sorunlar ve talepler…
Ortak açıklamada, yönetmeliğin yarattığı sıkıntılar, itiraz ve talepleri ise şöyle anlatıldı:
“Birincisi diploma problemidir. Kısaca anlatmak gerekirse yönetmeliğin kaide koştuğu klinik psikolog yüksek lisans diploması son yıllarda verilmeye başlanan bir diploma çeşididir. Üstelik yönetmelik, psikologları devlet üniversitelerinde kâfi kontenjanda lisansüstü programların bulunmadığı bir ortamda, erişimi sıkıntı, vakıf ve özel üniversiteler tarafından yüksek kar maksatlı fiyatlarla açılan klinik psikoloji eğitimlerine zorlayarak eşitsizlikleri derinleştirmektedir.
Bu bağlamda kıymetli bir başka başlık az önce saydığımız çok çeşitliliğin diplomalara yansımasıdır. Bugün klinik alanda çalışan birçok meslektaşımızın lisans ve yüksek lisans kombinasyonu çok çeşitlidir ve yönetmelik binlerce meslektaşımızı dışlamakta ve danışanlarıyla devam eden münasebetlerini koparma noktasına getirmektedir. Ayrıyeten klinik psikoloji yüksek lisansının olmadığı yıllardan bu yana çalışan meslektaşlarımız, diplomalarında ‘klinik’ yazmadığı için kapsam dışı bırakılmakta, kazanılmış hakları tanınmamakta, diplomaları değersizleştirilmektedir. Yönetmelikte, ruh sıhhati hizmetlerinin değerli bir modülü olan psikologlar dışındaki öbür ruh sıhhati meslek işçilerine ise hiç yer verilmemiştir.
Diplomanın temel olarak psikologları sıkıntı durumda bırakmıştır. Zira yüksek lisans yapmamış, kendini öbür ulusal yahut milletlerarası eğitimlerle geliştirmiş yahut diğer bir psikoloji yüksek lisansı yapmış psikologlar, bu yönetmeliğe nazaran klinik psikolog yanında ‘çalışan’ olarak konumlandırılarak bir ast üst münasebeti yaratılmıştır. Yönetmelik, psikologlara bağımsız çalışma ruhsatı vermemektedir. Bu nedenle yalnızca klinik psikologların değil; yanında psikolog, psikanalist, psikoterapist ve doktor dışı başka ruh sıhhati uzmanların sıhhat meslek mensubu olarak tanınmasını talep ediyoruz ve yönetmeliğin bu eksikliği sebebiyle iptalini istiyoruz.
“Ayrı çalışma zorunluluğu”
Yönetmeliğin değerli bir öteki sorunu artık birçok meslek kümesinin psikoloji biliminin yapısına uygun bir halde bir ortada, konsültasyona da alan açacak halde çalışamayacak olmasıdır. Yönetmelik yalnızca klinik psikologları, yanlarında birer psikolog ile birlikte çalıştırmak istemektedir. Bugüne kadar hükmî oluşumlar altında psikolog, psikolojik danışman, aile terapisti, oyun terapisti, çocuk gelişimi uzmanı üzere farklı branşlar bir ortada çalışabilirken yönetmelik birbirini tamamlayacak olan bu meslekleri başka çalışma alanlarına itmektedir. Bu halkın güvendiği bir kurumdan, bütünleşik ve birbiriyle koordineli bir ruh sıhhati hizmeti alma hakkının önüne geçmektedir. Ayrıyeten yönetmelik az sayıda çalışanın bir yeri paylaşmasının ekonomik olarak imkansız olduğu gerçeğine uzak kalmaktadır.
“Fiziki şartların imkansızlığı ve ekonomik gerçeklik”
Yönetmeliğin en problemli kısımlarından birisi de, fiziki şartlarının zorluğu ve hatta imkansızlığıdır. Yönetmeliğin bizden beklediği üç ay içinde, (1 Temmuz’da) halihazırda yıllık kira kontratlarımız sürerken, danışanlarımızı bu mevzuya ruhsal olarak hazırlamamışken, apansız maddi olarak kira bedellerinin karşılanma mümkünlüğü imkansız olan yerlere geçmemizdir. Zelzele yönetmeliğinin en katı halinin bu yönetmelikte uygulanması, oda metrekarelerin büyüklüğü, odalarda istenen lavabo mecburiliği üzere kriterler ülkemizde var olan binalarla neredeyse hiç uyuşmamaktadır. Bu türlü yerlerin yahut binaların bulunması da, bulunsa bile kiralarının çok yüksek olması sebebiyle bizler için imkansızdır. Yönetmeliğe nazaran tıpkı odayı öteki meslektaşımızla paylaşamayacak olmamız ve birlikte çalışabilecek meslektaş sayısının da kısıtlanması durumun zorluğunu artırmaktadır.
“Yurttaştan da ‘imkansız’ istenmektedir”
Bizden ‘imkansız’ şartları yerine getirmemiz istenmektedir. Bunu karşılamak için yükselecek seans fiyatlarını de hesaba katacak olursak yurttaştan da ‘imkansız’ istenmektedir. Bu hizmeti kimler karşılayabilir? Bu düzenleme, psikoterapinin ve ruhsal dayanak hizmetlerinin sırf belli gelire sahip insanların erişebildiği bir ayrıcalığa dönüşmesine, ruh sıhhati emeğinin değersizleştirilmesine ve halkın ruh sıhhati hizmeti alma hakkının gasp edilmesine yol açacaktır. Bizler, hem psikoloji mesleği içerisindeki unvanlar ortasında hem de öbür ruh sıhhati çalışanlarıyla hiyerarşik bir yapı değil, iş birliğine dayalı bir çalışma anlayışını savunuyoruz.
“Bir meslek yasasının ve ona uyumlu yönetmeliğin hemen hazırlanmasını talep ediyoruz”
Ruh sıhhati alanında hali hazırda kurulmuş is¸birliklerinin bozulmasına da sebep olacak bu yönetmeliğe, bilhassa 3 sagˆlık meslek mensubu sonuna ve beklenen fizikî şartların hayatın olagˆan akıs¸ı ve ekonomik kos¸ullarla uyumlu olmamasına itiraz ediyoruz. Psikologların mesleksel icrasını bilimsel temellere, etik prensiplere ve mevcut ekonomik şartlara uyumlu ve gerçekçi fiziki şartlar dahilinde düzenleyecek, bağımsız çalışmalarını garanti altına alacak, emekten ve toplumdan yana bir meslek yasasının ve ona uyumlu yönetmeliğin hemen hazırlanmasını talep ediyoruz.
Bizler, mesleğimizi tanımlayan yasal düzenlemelerin, demokratik iştirakle, bilimsel unsurlar ve toplumsal ihtiyaçlar temelinde yapılması gerektiğini savunuyoruz. Talebimiz ve hedefimiz, elbette öncelikle yürütmenin durdurulması ve yönetmeliğin iptalidir. Bunun üzerine meslek yasasını ve ruh sıhhati yasasını gündeme getirmek, üzerinde meslek örgütleriyle birlikte çalışmak, akabinde da yönetmelik üzerine ortaklaşılarak çalışılmasıdır. Psikoloji bilimi ismine, mesleksel özerklik, toplumsal adalet ve etik sorumluluklarımızla bu sürece itiraz ediyoruz. Bu sırf mesleksel bir uğraş değil; tıpkı vakitte toplumsal eşitlik, nitelikli hizmet ve herkes için ulaşılabilir ruh sıhhati hakkı gayretidir.
Hukuki sürecimizdeki gelişmeleri meslektaşlarımızla ve kamuoyuyla paylaşmaya devam edeceğiz. Haklarımız, mesleğimiz, emeğimiz ve halkın ruh sıhhati hizmetine erişimi çin birlikte çaba etmeye, dayanışmayı büyütmeye devam edeceğiz.”
Yazar Hakkında
