Amerikan siyasetinde ayrışma: İran saldırısı nasıl yankı buldu?
admin Cincinnati Üniversitesinden Bekir İlhan, ABD’nin İran‘a yönelik hava saldırısının Amerikan siyasetine yansımalarını AA Tahlil için kaleme aldı.
***
Amerikan siyaseti son periyotta savaşlar konusunda yeni bir ayrışmanın içinde. Rusya-Ukrayna savaşı, Hindistan-Pakistan tansiyonu ve Orta Doğu’da süregiden İran ve İsrail ortasındaki çatışma gerek Amerikan kamuoyunu gerekse de karar alıcıları, ABD’nin kelam konusu tansiyonlara ne kadar dahil olacağı noktasında ikileme sürüklemiş durumda. Mevcut tartışmaların 2003’teki Irak Savaşı tartışmaları kadar hararetli olmasa da ABD’nin global angajmanlarını etkilemesi mümkün.
Savaşlar konusundaki ayrışmanın kökenleri
ABD’de savaşlar konusundaki temel ayrışma iki ana soru etrafında şekilleniyor. Bunlardan birincisi “ABD savaşlara dahil olmalı mı?” sorusudur. İkincisiyse “ABD diğer bir savaşı fonlamalı mı?” sorusudur. Her iki soru da direkt Amerikan vergi mükelleflerini ilgilendiriyor. Zira kelam konusu uğraşlar için bütçeden para harcanması gerekiyor. Bütçe ve harcamalar konusundaki hassasiyet ve milletlerarası gelişmelere kayıtsızlık üzere faktörler düşünüldüğünde, ortalama bir Amerikan vatandaşının savaşlar konusunda daha kuşkucu bir tutum içinde olduğu söylenebilir.
Ancak karar verme ve idare sistemlerinde yer alan siyasi seçkinler için durum biraz daha farklı. Bu çevreler, çeşitli lobiler ve çıkar kümelerinin tesiri altında hareket ettiklerinden bazen toplumsal çıkarlarla dar küme çıkarlarını birleştirme konusunda tansiyonlar yaşıyor.
Şunu da unutmamak lazım, ABD halihazırda askeri angajmanları düşünüldüğünde global düzlemde hayli yayılmış vaziyette. Öbür hiçbir güç, ABD kadar dünya genelinde askeri varlık bulundurmuyor. Bu ölçekte bir askeri ve siyasi tesirin sürdürülebilmesi için de büyük oranda askeri harcama yapılması gerekiyor. Yani, Amerikan savaş bütçesi düşünüldüğünde, vergiler epeyce büyük bir askeri makineyi besliyor. Burada tartışmanın kilitlendiği temel nokta, tüm bu harcamaların üstüne ek olarak öteki bir faal savaşın desteklenip desteklenmemesi bahsidir.
Donald Trump ve savaşlar
Donald Trump, vazifeye gelmeden evvel çatışmaların sona erdirilmesi konusunda hayli tezli telaffuzlarda bulunuyordu. Kendisi, “barış getiren başkan” olacağını ve gereksiz gördüğü savaşları bitireceğini söylüyordu. Bilhassa Rusya-Ukrayna savaşını 24 saat içinde bitireceğini argüman etmesi hala akıllarda. Trump’ın bu hususta en azından ateşkes teşebbüsleri olsa da halihazırda kalıcı bir ateşkes sağlanabilmiş değil. İsrail’in Gazze’ye yönelik hücumları ise hala devam ediyor. Bu manada Trump, savaşların bitirilmesi noktasındaki kelamlarını yerine getirebilmiş değil.
Trump evvelki uygulamalarından da hatırlanacağı üzere, aslında askeri güç kullanmaktan çekinmeyen bir lider. Amerikan gücüne vurgu yapmasına karşın, bunun öteki ülkelerin içişlerine karışılması ve rejim değişikliği üzere emellerle yapılmasını eleştiriyordu. Lakin gerekli gördüğünde bu gücü kullanmaktan geri durmayacağını da tabir ediyordu. Bu noktada, Trump’ın askeri güç kullanımına cevaz veren bir şekli olsa da öteki bir ülkenin savaşı için Amerikan parasının kullanılmasına karşı bir tavrı var. Lakin mevzu İsrail olduğunda bu tutumunu esnetiyor.
Washington’da iki hat
Gelinen noktada ABD, İran’ın nükleer tesislerine yönelik hücumuyla birlikte İran ve İsrail ortasındaki çatışmaya müdahil olmuş durumda. Bu durum Washington’da de birtakım ayrışmaları beraberinde getiriyor. Bu ayrılıklar hem yasama hem de yürütme erki içinde kendini gösteriyor. Kelam konusu bölünmenin tıpkı vakitte toplumsal yerde de bir karşılığı var.
Bu noktada, ABD’de savaşlar konusunda tekrar iki çizgi ön plana çıkıyor. Lider Yardımcısı JD Vance ve Trump’ın Özel Temsilcisi Steve Witkoff üzere isimlerin yükte olduğu, Beyaz Saray merkezli klik savaş tersi koalisyonu oluşturuyor. Öbür taraftan, Amerikan Kongresi ve Pentagon merkezli çizgi, faal savaşların sürdürülmesi konusunda daha istekli. Amerikan Kongresi’nin her iki kanadındaki birçok Cumhuriyetçi ve Demokrat üye, Ukrayna’ya yardımların sürdürülmesi konusunda hemfikir. Yeniden, İran-İsrail çatışmasında İsrail’e olabildiğince çok takviye olunması gerektiğini söyleyenlerin de sesi epeyce gür çıkıyor.
Son devirde Rusya-Ukrayna savaşında bir türlü ateşkes sağlanamaması ve İran nükleer müzakerelerinden de somut bir sonucun çıkmamasından dolayı, savaş aykırısı cephe biraz güç kaybediyordu. Bu noktada, bu çizginin ABD’nin dünya sorunlarına fazla karışmaması; karışsa bile bunu diplomasiyle yapmasına dair tezleri epeyce eleştiriliyordu. Kelam konusu sorunlardan diplomasi yoluyla manalı sonuçlar gelmemesi, Trump’ın da öteki seçenekleri düşünmesine neden olmuş üzere görünüyor. Sonuç olarak, Trump İran’ın nükleer tesislerine yönelik akına onay verdi.
Trump’ın İran’a yönelik askeri güç kullanma kararı, MAGA tabanında da ses getirdi. Trump’ın temsil ettiği ve daha çok “beyaz kimlik siyaseti” olarak isimlendirilen sosyopolitik damarın, savaşlara müdahil olmama konusundaki katı hali biliniyor. Zati İran’a yönelik Amerikan müdahalesinin tartışıldığı günlerde de bu seçeneği Steve Bannon ve Tucker Carlson üzere isimler çok sert bir formda eleştiriyordu. Bu noktada, Trump ve yakın etrafı İran’a yönelik askeri aksiyonun rejim değişikliği gayreti olmadığının altını defaatle çiziyor. Lakin Amerikalılar, bu şekil bir sürece bir kere müdahil olunduğunda çıkmanın ne kadar vakit aldığını evvelki deneyimlerinden hareketle çok yeterli biliyor.
Sonuç olarak, Amerikan siyaseti bir kere daha savaşlar konusunda görüş ayrılıkları içinde. Misyona gelmeden evvel savaşları bitireceğini söyleyen Trump, günün sonunda İran nükleer tesislerine taarruz yapan lider olarak tarihe geçti. Fakat Trump da kelamını çiğneyen ilk Amerikan başkanı değil. ABD’de savaşlara dair tartışma önümüzdeki süreçte de Trump idaresi için kıymetli test alanlardan biri olmaya devam edecek.
[Bekir İlhan, University of Cincinnati, School of Public and International Affairs’te Siyaset Bilimi alanında doktora adayıdır.]
Makalelerdeki fikirler muharririne aittir ve Anadolu Ajansının editoryal siyasetini yansıtmayabilir.
Yazar Hakkında
